نقش قالی
یکی از عوامل با اهمیت و در خور توجه که شهرت قالی های این سرزمین را جهانی کرده است نقش های دلپذیر و طرح های کم نظیرو متنوع آنهاست . هر تخته فرش ماشینی ایران دارای نقش مختص به خود است به گونه ای که صدها و هزاران طرح دلفریب را در مجموعه فرش های ایران می توان یافت که هر کدام از آنها در نوع خود در کمال زیبایی و تنوع رنگی هستند .
طراحان با ذوق این مرز و بوم در برخورد با فرهنگ ها و هنرهای اقوام مهاجر و مهاجم به این کشور با هوشمندی و بی ادعایی خاص خود گزیده ترین و دل پسندترین نقش های آنها را انتخاب و در طرح های مورد استفاده خویش گنجانیده و در نتیجه با ارائه ی طرح های تلفیقی و ابتکاری توانسته اند هنر نقش قالی ایران را آنچنان که شاهد هستیم به حد تعالی برساند .
کار مشترک این طراحان همراه با عمل رنگرزان با تجربه و مهارت بافندگان هنرمند و با حوصله سرانجام به خلق پدیده ای زیبا و شکوهمند به نام قالی افسانه ای ایران منتهی شده است .
تکمیل و تعالی نقشه های فرش ایران به مرور زمان صورت گرفته است . بنابر شواهد تاریخی فرش های ایران تا حدود چهارصد و پنجاه سال پیش ( مقارن سلطنت شاه طهماسب ) ، با طرح های هندسی بافته می شدند و شاید تا حدودی بتوان گفت تنها بعد از این زمان بود که طرح هایی با خطوط منحنی و دوار در نقش قالی ایران وارد شد و هنر نقش قالی مانند دیگر هنرهای زیبا به حد کمال خود رسید .
هنرمند طراح ایرانی گاهی با ترسیم نقش های سمبلیک و نمادین مانند انواع اسلیمی ها مقاصد خود را در طرح های قالی منعکس کرده و جانوارانی افسانه ای و حقیقی چون اژدها و فیل و مار را با این شکل ها مجسم کرده است . گاهی نیز بدون هیچگونه تمهیدی تصاویر واقعی موجودات زنده مانند شیر و اسب و آهو و گورخر و پرنده های گوناگون را در صحنه هایی از طبیعت و شکارگاه و مجالس بزم وارد کرده و با این تصاویر شاخه ها و درختان مملو از شکوفه ها گل ها و میوه ها را در لابلای استخوان بندی طرح که همان ترکه های اسلیمی و ختایی ها و لچک و ترنج و حاشیه باشند با حرکاتی استادانه و حساب شده به چرخش در آورده است .
شاید در ابتدای کار به نظر رسد اشکال این گل ها و بوته ها مشابه با اصل طبیعی خود ندارند ولی با مختصر دقتی گل های انار و سوسن و نرگس و صدتومانی و محمدی و تاج الملوک و مینا و درخت های بید و نخل و سرو و مانند آن در متن فرش ماشینی می توان تشخیص داد . حاصل آنکه این شکل ها را طرح نقش قالی مطابق با ذوق و سلیقه علاقه مندان فرش و طبیعت و ذات قالی تا حدودی انتزاع و آرایش کرده و در زمینه ی طرح آورده است .
طرح های جالب قالی ایران و رنگ آمیزی متعادل و موزون آن سال های درازی است که مقبول طبع علاقه مندان فرش است و امروزه تقریباً بیشتر مراکز قالی بافی دنیا با آگاهی از این اقبال جهانی فرش های خود را برابر با طرح های جدید معمول نمی دارند زیرا به بهترین آنها دست یافته اند .به استثتای طرح های منظره ای و چهره بافی طرح بیشتر فرش های ایران به صورت متقارن است و در بیشتر حالات طرح کامل یک فرش ، تکرار یک چهارم سطح آن است .
به طور معمول بیشتر فرش های ایران حاشیه دارند که تعداد و ابعاد آنها بسته به منطقه های گوناگون فرش بافی تغییر می کند و تعداد آنها 3 تا 6 و گاهی نیز 15 ردیف می رسد .معمولاً ، یکی از آنها حاشیه ی اصلی و با عرض بزرگ تر بوده و بقیه حاشیه های جانبی ، بیرونی و درونی هستند که اصطلاحاً آنها را حاشیه ای محافظ نیز می خوانند و گاهی نیز ممکن است مانند برخی از فرش های سفارشی و جدید بافت اصفهان و کاشان و کرمان بدون حاشیه باشند .
کلمات کلیدی : فرش ایرانی، فرش ماشینی
» نظر